مبحث 19 مقررات ملی ساختمان

در ابتدای این مقاله جهت معرفی و آشنایی با مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان، بخش هایی از همین مبحث را که به معرفی و شرح کلیت و چرایی وضع مقررات ملی ساختمان در زمینه کنترل مصرف انرژی در ساختمان ها می پردازد، ارائه می کنیم.
” مقررات ملی ساختمان مجموعه ای است از ضوابط فنی، اجرایی و حقوقی لازم الرعایه در طراحی، نظارت و اجرای عملیات ساختمانی اعم از تخریب، نوسازی، توسعه بنا، تعمیر و مرمت اساسی، تغییر كاربری و بهره برداری از ساختمان كه به منظور تأمین ایمنی، بهره دهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه وضع می گردد. در كشور ما، در كنار مقررات ملی ساختمان، مدارك فنی دیگر از قبیل آیین نامه های ساختمانی، استانداردها و آیین كارهای ساختمان سازی، مشخصات فنی ضمیمه پیمان ها و نشریات ارشادی و آموزشی توسط مراجع مختلف تدوین و انتشار می یابد كه گرچه از نظر كیفی و محتوایی حایز اهمیت هستند، اما با مقررات ملی ساختمان تمایزهای آشكار دارند. آنچه مقررات ملی ساختمان را از این قبیل مدارك متمایز می سازد، الزامی بودن، اختصاری بودن و سازگار بودن آن با شرایط كشور از حیث نیروی انسانی ماهر، كیفیت و كمیت مصالح ساختمانی، توان اقتصادی و اقلیم و محیط می باشد تا از این طریق نیل به هدف های پیش گفته ممكن گردد.
وزارت مسكن و شهرسازی كه در اجرای ماده 33 قانون نظام مهندسی و كنترل ساختمان وظیفه تدوین مقررات ملی را به عهده دارد، از چند سال پیش طرح كلی تدوین مقررات ملی ساختمان را تهیه و به مرحله اجرا گذاشته است كه براساس آن، شورایی تحت عنوان شورای “تدوین مقررات ملی ساختمان” با عضویت استادان و صاحبنظران برجسته كشور به منظور نظارت تدوین مقررات ملی ساختمان بر تهیه و هماهنگی بین مباحث از حیث شكل، ادبیات، واژه پردازی ، حدود و دامنه كاربرد تشكیل داده،و در كنار آن “كمیته های تخصصی”را جهت مشاركت جامعه مهندسی كشور در تدوین مقررات ملی ساختمان زیر نظر شورا به وجود آورده است.
صرفه جویی در مصرف انرژی یكی از چالش های مهم جهان امروز است. در سال های اخیر، افزایش نگرانی ها در خصوص تبعات زیست محیطی مصرف انرژی و گرم شدن كره زمین، اهمیت این موضوع را دوچندان كرده است . از سوی دیگر سهم بخش ساختمان در مصرف انرژی كشورها قابل توجه است، و به همین دلیل، در چند دهه اخیر، در اكثر كشورهای صنعتی، اقدامات اساسی در زمینه اصلاح الگوی مصرف، با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله تدوین مقررات و ضوابط، صورت گرفته است.
در كشور ما نیز، بخش ساختمان حدود 40 درصد از كل مصرف انرژی را به خود اختصاص می دهد. متأسفانه با این وجود، اقدامات انجام شده در سال های اخیر اثربخشی مورد انتظار را در كاهش مصرف انرژی بخش ساختمان نداشته است و رشد مصرف، همچنان روند افزایشی نگران كننده ای دارد . بدیهی است كه تداوم این وضعیت، تبعات اقتصادی و زیست محیطی جبران ناپذیری برای كشور به دنبال خواهد داشت.”

در سال 1370 ، اولین ویرایش مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، تحت عنوان صرفه جویی در مصرف انرژی تدوین گردید و ویرایش های دوم و سوم طی سال های بعدی توسط این مجموعه ارائه شد. با مراجعه به این مبحث می توان دریافت که برای هر استان و شهری با توجه به شرایط و اقلیم، مصالح و اجزای مختلف ساختمان در انواع کاربری ها باید چه ویژگی هایی داشته باشند. جهت سهولت این امر، مقررات ملی ساختمان در زمینه جدارهای نورگذر را در ادامه ارائه می کنیم:
در این مبحث، میزان ضریب انتقال حرارت مرجع جدار نورگذر  (مطابق تعریف ارائه شده در مبحث 19، جدار نورگذر بر دو نوع شفاف و مات بوده و شامل پنجره ها، نماها و درهای خارجی نورگذر، نورگیرها و مشابه آن ­ها است) برای ساختمان ­ها با درنظر گرفتن دو عامل مهم یعنی کاربری ساختمان و محل قرارگیری ساختمان تعیین شده است. بدین منظور در پیوست­های 3 تا 5 مبحث 19 طی جداولی ساختمان­ها را از نظر نوع کاربری، و همچنین شرایط آب و هوایی شهرهای ایران گروه بندی نموده ­اند؛ به این صورت که در پیوست 3 با عنوان “گونه بندی نیاز سالانه انرژی شهرهای ایران” نیاز سالانه انرژی شهرهای مختلف در 3 دسته زیاد، متوسط و کم ارائه شده است، پس از آن در پیوست 4 با عنوان “گونه بندی کاربری ساختمان ها” انواع ساختمان ها از قبیل مسکونی، آموزشی، بیمارستانی، کارگاهی، فروشگاهی و … در چهار دسته با عنوان های نوع کاربری الف، ب، ج، و د قرار گرفته اند. در پیوست بعدی با عنوان “تعیین گروه ساختمان از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی” با در نظر گرفتن هر دو عامل نیاز سالانه انرژی محل احداث ساختمان و کاربری آن، ساختمان ها در گروه های 1 تا 4 قرار گرفته اند و در نهایت برای هر گروه ضریب انتقال حرارت مرجع جدار نورگذر یعنی حداکثر مقدار مجاز به طور جداگانه در فصل سوم مبحث نوزدهم از مقررات ملی ساختمان مشخص شده است.
برای ملموس تر شدن روند توضیح داده شده، مقدار U_w مرجع برای یک ساختمان مسکونی در شهر قم را پیدا می کنیم:
ابتدا با مراجعه به پیوست 3 و پیدا کردن شهر قم در جدول، در می یابیم که نیاز سالانه این شهر به انرژی در حد متوسط می باشد.

.

.

.

سپس به سراغ کاربری ساختمان یعنی پیوست 4 رفته که در آن ساختمانی با کاربری مسکونی در گروه الف قرار گرفته است.

در پیوست 5 ساختمانی با نیاز انرژی متوسط و کاربری نوع الف را در گروه شماره 2 می یابیم.

آخرین مرحله پیدا کردن جدول ضرایب انتقال حرارت مرجع برای ساختمان های گروه 2 می باشد، در این جدول مقدار ضریب انتقال حرارت مرجع برای ساختمان هایی با استفاده مداوم برابر 3.4W/m²K در نظر گرفته شده است.

با طی همین روند می توان مشاهده کرد که برای شهر تهران، نیاز سالانه برابر متوسط، ساختمانی با کاربری فروشگاهی نوع  ج و درنهایت در گروه 3 می باشد. بنابراین با مراجعه به مبحث 19 مقررات ملی ساختمان (که در انتهای مقاله قابل دانلود می باشد) در می یابید که یک فروشگاه در تهران باید در و پنجره هایی با ضریب انتقال حرارت کمتر یا مساوی با 3.94W/m²K داشته باشد. به همین ترتیب می توان حد مجاز برای U_w هر ساختمانی را مطابق با قوانین وضع شده توسط وزارت مسکن و شهرسازی معلوم کرد.